Tiếp theo phiên thảo luận tại tổ vào chiều ngày 30/5, chiều ngày 12/06/2018, Quốc hội đã Thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học. Buổi thảo luận do Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân chủ trì, Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng điều hành nội dung
Theo các đại biểu Quốc hội, việc sửa đổi, bổ sung các Luật này là cần thiết và chắc chắn sẽ có đột phá về cơ chế, chính sách, gỡ bỏ những “nút thắt” cản trở giáo dục đại học phát triển.
Điểm mới ở dự thảo lần này sẽ tập trung nhiều vào các nội dung đổi mới quản trị đại học, đổi mới quản lý đào tạo, giao cho Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành các quy định về hình thức đào tạo, xác định chỉ tiêu tuyển sinh, thời gian, chương trình, tổ chức và quản lý đào tạo, văn bằng chứng chỉ đối với lĩnh vực sức khoẻ và một số lĩnh vực chuyên môn đặc thù…
Đại biểu Nguyễn Thị Lan – Đoàn Hà Nội – Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã phát biểu tại buổi thảo luận, nêu lên những quan điểm, ý kiến đóng góp cho dự thảo. Sau đây là nội dung bài phát biểu:
“Giáo dục đại học là một vấn đề lớn, rất nóng và rất khó, luôn được cử tri cả nước và toàn xã hội đặc biệt quan tâm. Trong 6 năm qua, Luật Giáo dục đại học năm 2012 đã góp phần quan trọng vào việc tạo hành lang pháp lý cho việc nâng cao chất lượng giáo dục đại học, cung cấp nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, cũng trong khoảng thời gian ấy, tình hình kinh tế - xã hội của đất nước và bối cảnh thế giới đã có nhiều đổi khác, nên Luật Giáo dục đại học năm 2012 cũng đã bộc lộ một số bất cập, hạn chế cần được sửa chữa, bổ sung kịp thời trên tinh thần tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục đại học, đồng thời đẩy mạnh hơn nữa tiến trình hội nhập ngày càng sâu rộng hơn vào hệ thống giáo dục đại học thế giới nhưng vẫn đảm bảo nền giáo dục đại học nhân bản, khai sáng và mang đậm cốt cách văn hóa Việt.
Tôi đánh giá cao sự nỗ lực, cố gắng của cơ quan soạn thảo đã rất nghiêm túc, công phu, thận trọng, lắng nghe một cách rất có trách nhiệm và cầu thị với các ý kiến trong quá trình chuẩn bị dự thảo luật. Dự thảo luật lần này đã có những bước tiến quan trọng về cách tiếp cận, tư tưởng chỉ đạo, phản ánh tư duy mới về nâng cao chất lượng đại học, thể chế hóa rõ nét hơn quan điểm đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đại học của Đảng và nhà nước. Dự thảo luật lần này cũng đã quy định rõ hơn về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm và cơ chế giải trình của các cơ sở giáo dục đại học như trong Điều 32. Điều 16 quy định rõ hơn về quản trị đại học, các thiết chế quản trị đại học, trách nhiệm của hội đồng trường. Điều 67 quy định rõ hơn về việc các cơ sở giáo dục đại học được tự chủ, sử dụng một phần tài sản vào liên doanh, liên kết nhằm mục đích phát triển giáo dục đại học.
Mặc dù dự thảo luật đã sửa chữa, bổ sung nhiều điểm mới nhưng hồn cốt của dự thảo luật này vẫn là Luật Giáo dục đại học năm 2012, Ban soạn thảo cũng chỉ làm rõ thêm, phát triển sâu rộng hơn các chính sách đã được đặt nền móng từ luật năm 2012. Kết cấu cũng vẫn như trước nên tôi đồng ý với đề nghị của Ban soạn thảo là không nên coi đây là một luật mới mà chỉ là sửa chữa, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục năm 2012.
Để dự thảo luật đạt được sự đồng thuận và tính khả thi cao, ngoài vấn đề về đổi mới quản trị đại học, chương trình đào tạo, phân tầng xếp hạng trường đại học đã được nhiều đại biểu Quốc hội thảo luận ở tổ và trên các diễn đàn, tôi muốn nhấn mạnh thêm một số vấn đề như sau:
Thứ nhất, vấn đề quy hoạch mạng lưới các trường đại học, cần quy hoạch lại mạng lưới các trường đại học sao cho hiệu quả nhất, tiết kiệm nhất để các trường có thể phát huy cao nhất lợi thế so sánh. Tránh trường hợp mở ra quá nhiều trường đại học trong một khu vực hoặc cùng đào tạo một ngành nghề dẫn đến đào tạo dư thừa, gây lãng phí nguồn lực cho xã hội. Trong luật cũng cần quy định rõ các điều kiện tối thiểu để một trường đại học có thể thành lập mới tại một địa phương, tại một vùng địa lý kinh tế cụ thể. Trước khi Chính phủ quyết định thành lập một trường đại học mới cần xem xét kỹ lưỡng các yếu tố, điều kiện, vị trí địa lý, tính đặc thù, sự khác biệt về ngành nghề đào tạo, dự báo nhu cầu nguồn nhân lực và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội để đảm bảo các trường mới thành lập sẽ phát triển tốt và không làm ảnh hưởng đến sự phát triển của các trường đại học đã có từ trước trong khu vực và họ đang thực hiện tốt nhiệm vụ đào tạo phục vụ xã hội về ngành nghề ấy.
Thứ hai, về điều kiện mở ngành mới. Điều 33 của dự thảo luật cũng đã bổ sung các quy định về điều kiện mở ngành khá chi tiết. Tuy nhiên, tôi vẫn đề nghị Ban soạn thảo xem xét, rà soát lại, quy định lại điều kiện mở ngành không phải ngành nào cũng giống ngành nào. Cần phải xác định một số ngành nghề đặc biệt, các ngành cần yếu tố kỹ thuật cao, tay nghề thực hành nhiều phải có các quy định chặt chẽ hơn về điều kiện mở ngành, như cần đủ về nguồn nhân lực, về cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm, thực hành, thực tập, nghiên cứu. Ví dụ, đối với một số nước như Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc để đào tạo bác sỹ thú y họ đòi hỏi điều kiện rất khắt khe, phải có cơ sở thực hành, thực tập rất tốt. Cần phải có bệnh viện thú y để rèn tay nghề cho sinh viên, khác hẳn với việc mở các ngành đào tạo nông nghiệp khác. Tuy nhiên, đối với Việt Nam điều kiện để mở ngành đào tạo thú y và cấp giấy phép hành nghề cũng chưa có một quy định riêng một cách chặt chẽ và cũng còn dễ dãi trong điều kiện mở ngành này, gây nên nhiều băn khoăn về chất lượng đào tạo bác sỹ thú y ở một số cơ sở đào tạo.
Đối với các nước trong khu vực và thế giới đều có bằng tốt nghiệp ghi trực tiếp danh hiệu bác sỹ thú y nhưng riêng đối với Việt Nam từ trước năm 2010 có làm được điều này nhưng từ sau năm 2011 đến nay lại không ghi được bằng bác sỹ thú y trên văn bằng, dẫn đến sự khó hội nhập với quốc tế và khu vực.
Thứ ba, vấn đề tài chính và đầu tư cho đại học. Trong dự thảo luật đã có các Điều 64, 65, 66 về cơ chế tài chính để phù hợp với tự chủ đại học nhưng tôi vẫn muốn nhấn mạnh thêm về quan điểm tự chủ tài chính và đầu tư cho đại học. Luật phải cụ thể hóa được chủ trương giáo dục là quốc sách hàng đầu, trường đại học là trung tâm của đổi mới sáng tạo để ưu tiên đầu tư nguồn lực cho đúng hướng. Luật cần phải thể hiện được quan điểm tự chủ không có nghĩa là để các trường đại học tự lo, tự bơi. Không phải Nhà nước cắt kinh phí đầu tư mà chỉ thay đổi cách đầu tư cho hiệu quả hơn.
Căn cứ vào các chỉ số đầu ra và chất lượng sản phẩm của các trường, đẩy mạnh xã hội hóa trong giáo dục đại học là hướng đi đúng nhưng nhà nước vẫn cần có chính sách ưu tiên hỗ trợ đào tạo một số ngành đặc thù như ngành y, văn hóa, nghệ thuật, thể thao, nông lâm ngư và một số ngành khó xã hội hóa thông qua hình thức đặt hàng, giao nhiệm vụ cho các trường đại học có thế mạnh về lĩnh vực đó. Tôi đề nghị Ban soạn thảo xem lại Điều 14, 15 trong dự thảo luật, cần xem lại các thuật ngữ quy định về tổ chức khoa học và công nghệ, loại hình tổ chức trong trường đại học để phù hợp với Điều 9 của Luật Khoa học công nghệ. Xem lại Điều 54 về đội ngũ giảng viên để phù hợp Điều 33 của dự thảo. Nên bổ sung quy định chức danh nghề nghiệp cho cán bộ khoa học cơ hữu ở trường đại học để phù hợp với pháp luật về khoa học, công nghệ”.
Đại biểu Nguyễn Thị Lan cũng bày tỏ mong muốn Ban soạn thảo tiếp tục tiếp thu các ý kiến đóng góp của đại biểu Quốc hội và cử tri cả nước, khẩn trương hoàn thiện dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học để có thể thông qua trong kỳ họp 6, nhằm tạo hành lang pháp lý, sớm tháo gỡ vướng mắc, khó khăn, giúp các trường đại học tự chủ phát triển.