Phát biểu tại thảo luận Tổ 1 về dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về dân sự sáng nay, 23/6, ĐBQH Nguyễn Thị Lan (Hà Nội) đánh giá, dự thảo sẽ khắc phục những bất cập của luật hiện hành, đáp ứng yêu cầu hội nhập và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức trong và ngoài nước. Đồng thời, nhấn mạnh yêu cầu bảo mật thông tin và quy định cụ thể trách nhiệm của các cơ quan liên quan.

Nâng cao hiệu quả hợp tác tư pháp quốc tế

Phát biểu tại thảo luận tổ, ĐBQH Nguyễn Thị Lan bày tỏ sự đồng tình với việc cần thiết phải ban hành luật tương trợ pháp lý về dân sự 2025 vì Luật Tương trợ tư pháp số 08/2007/QH12 đã ban hành hơn 15 năm, không còn đáp ứng được yêu cầu thực tiễn, luật cũ còn sơ sài, quy trình chưa rõ ràng, chưa có quy định trao đổi qua phương tiện điện tử, chưa có cơ chế bảo vệ nhân chứng, người giám định nước ngoài đến việt Nam.

"Dự thảo luật lần này thể hiện được đầy đủ các yêu cầu pháp lý, đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập trong thời kỳ mới, nâng cao hiệu quả hợp tác tư pháp quốc tế, thực thi đúng nghĩa vụ quốc tế, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức Việt Nam", ĐBQH Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh.

Góp ý cụ thể vào một số điều, ĐBQH Nguyễn Thị Lan phân tích, tại điều 16 về hồ sơ yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam đã quy định rõ ràng thành phần hồ sơ (văn bản yêu cầu, giấy tờ kèm theo, giấy tờ nộp chi phí…); phân loại hồ sơ theo từng loại yêu cầu khá logic, rõ ràng. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng cần quy định rõ hơn (nếu không quy định cụ thể trong luật thì sau này phải có thông tư hay quy định hướng dẫn) quy định thời hạn tối đa để hoàn thiện hồ sơ trước khi Bộ Tư pháp trả lại, quy định rõ cơ quan nào có trách nhiệm hướng dẫn đương sự bổ sung hồ sơ khi hồ sơ chưa đầy đủ. Đồng thời, cần xem xét bổ sung chi tiết hơn yêu cầu kỹ thuật đối với hồ sơ điện tử (dung lượng, định dạng file, cách ký điện tử...) để tránh vướng mắc trong quá trình thực hiện.

leftcenterrightdel
ĐBQH Nguyễn Thị Lan phát biểu tại thảo luận tổ 

Điều 18 về tiếp nhận và thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam, dự thảo Luật đã nêu rõ Quy trình xử lý hồ sơ, theo đó, Bộ Tư pháp kiểm tra, quyết định gửi đi hoặc trả lại, có quy định thông báo kết quả thực hiện. "Tuy nhiên, để luật thực thi được cần quy định rõ cơ chế phản hồi khi hồ sơ không hợp lệ, có cần thông báo bằng văn bản hay không, thời hạn trả lại hồ sơ, bổ sung thời hạn tối đa Bộ Tư pháp xử lý hồ sơ sau khi nhận để tránh chậm trễ. Mặt khác, cần quy định cụ thể hơn thủ tục bổ sung, hoàn thiện hồ sơ sau khi được trả lại", ĐBQH Nguyễn Thị Lan đề xuất.

Liên quan đến hệ thống thông tin tương trợ tư pháp về dân sự tại điều 12, ĐBQH Nguyễn Thị Lan cho biết, dự thảo luật quy định về xây dựng và vận hành hệ thống thông tin điện tử, điều này rất tiến bộ, thể hiện sự minh bạch và thuận tiện trong quá trình thực hiện của luật mới, giúp lưu trữ hồ sơ, trao đổi thông tin nhanh chóng, an toàn.

Tuy nhiên, để dự thảo luật có tính thực tiễn cao trong dự thảo luật hoặc thông tư hướng dẫn nên bổ sung một số nội dung sau. Cụ thể, đó là tiêu chuẩn kỹ thuật tối thiểu (về bảo mật, an toàn thông tin, xác thực điện tử) để bảo vệ dữ liệu cá nhân, bí mật nghiệp vụ; quy định rõ cơ quan nào quản lý, vận hành và bảo trì hệ thống; cần chỉ rõ Bộ Tư pháp hay cơ quan nào chịu trách nhiệm vận hành kỹ thuật; bổ sung quy định về phân quyền truy cập và trách nhiệm bảo mật thông tin của từng cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia... Ngoài ra, cần bổ sung thời hạn và cách thức lưu trữ hồ sơ điện tử, thời hạn sao lưu và tiêu hủy dữ liệu quá hạn; có thể bổ sung cơ chế khắc phục sự cố (như khi hệ thống không thể truy cập, lỗi kỹ thuật thì xử lý hồ sơ như thế nào)...

Cần bổ sung cơ chế bảo mật, tránh lộ lọt thông tin

Về thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự khác của Việt Nam tại điều 19, ĐBQH Nguyễn Thị Lan đề xuất trong điều này nên bổ sung tiêu chí rõ ràng để xác định “các yêu cầu tương trợ khác” để tránh sự tùy nghi khi thực hiện. Theo đó, nên quy định chi tiết hơn về cách thức trao đổi giữa Bộ Tư pháp và cơ quan có thẩm quyền trong nước và nước ngoài để thống nhất phương thức thực hiện. Đồng thời, cần bổ sung quy định về thời hạn trao đổi, xử lý và phản hồi giữa các bên để tăng tính hiệu quả.

leftcenterrightdel
Quang cảnh thảo luận tại tổ 1 

Còn tại điều 21 về chuyển giao yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam trên môi trường điện tử, đại biểu đánh giá đây là điểm khá tiến bộ của dự thảo luật, để mở rộng hình thức trao đổi điện tử giúp tăng tốc xử lý hồ sơ. Tuy nhiên, ĐBQH Nguyễn Thị Lan đề xuất nên bổ sung quy định cụ thể về định dạng và phương thức ký điện tử (ví dụ: chữ ký số, chứng thư số của tổ chức/cá nhân); bổ sung quy định rõ cách xác minh tính toàn vẹn và chính xác của hồ sơ điện tử; quy định thời gian tối đa Bộ Tư pháp phải thông báo nhận được hồ sơ điện tử và phản hồi sau khi nhận được.

Riêng đối với việc tiếp nhận yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của nước ngoài trên môi trường điện tử, đại biểu cho rằng dự thảo Luật đã thể hiện tinh thần hội nhập quốc tế và ứng dụng công nghệ. Tuy nhiên, cần quy định thêm cách thức thông báo xác nhận đã nhận hồ sơ điện tử (như trả biên nhận điện tử kèm thời gian xử lý dự kiến); nêu rõ cơ sở pháp lý để hồ sơ điện tử có giá trị tương đương bản giấy (như yêu cầu ký số, chứng thực điện tử), tránh tranh chấp sau này... "Đặc biệt, cần bổ sung cơ chế bảo mật và mã hóa hồ sơ trong quá trình trao đổi qua mạng, tránh lộ lọt thông tin", ĐBQH Nguyễn Thị Lan lưu ý.

Riêng đối với việc thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự trên môi trường điện tử được quy định tại điều 33, ĐBQH Nguyễn Thị Lan cho rằng nên quy định cụ thể hơn căn cứ áp dụng phương thức điện tử (có thể kèm danh mục loại hồ sơ nào bắt buộc thực hiện điện tử, hồ sơ nào vẫn cần bản giấy gốc). Mặt khác, cần bổ sung tiêu chí kỹ thuật tối thiểu, phương án bảo mật thông tin và chứng thực điện tử; quy định lộ trình, thời hạn để Chính phủ xây dựng và vận hành đầy đủ hệ thống điện tử (có thể ấn định mốc thời gian hoàn thiện trước ngày luật có hiệu lực).