Quản lý công tác giáo dục thể chất trong nhà trường

Giáo dục thể chất trong nhà trường là nhiệm vụ chiến lược của chiến lược thể dục thể thao Việt Nam, là bộ phận quan trọng của công tác giáo dục, là cơ sở để phát hiện nhân tài thể thao. Giáo dục thể chất thực chất là đầu tư cho con người. Giáo dục thể chất trong nhà trường vừa là một môn học vừa là một mặt của giáo dục toàn diện, là một bộ phận của thể dục thể thao cho mọi người. Nó bao gồm giáo dục thể chất bắt buộc 2 tiết một tuần với học sinh phổ thông; từ 90-150 tiết/năm học đối với học sinh, sinh viên đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề. Các hoạt động thể thao ngoại khoá và giờ học giáo dục thể chất chính khoá. Nhiệm vụ và mục tiêu của thể dục thể thao trường học là nâng cao sức khoẻ, đảm bảo sự phát triển bình thường của cơ thể học sinh; phát triển các tố chất thể lực và kỹ năng vận động cơ bản của con người; hình thành thói quen rèn luyện thân thể, giữ gìn vệ sinh và rèn luyện đạo đức ý chí cho người học. Phát triển thể dục thể thao trường học có tầm quan trọng đặc biệt trong việc chuẩn bị nguồn nhân lực cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

Luật Thể dục, Thể thao cũng quy định rõ trách nhiệm của Bộ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo chủ trì phối hợp với Bộ trưởng, Chủ nhiệm Uỷ ban thể dục thể thao, đó là: Xây dựng chương trình giáo dục thể chất; Đào tạo bồi dưỡng giáo viên thể dục thể thao; Hướng dẫn hoạt động ngoại khoá trong hệ thống các trường học của cả nước (công lập và ngoài công lập).

1. Thực trạng giáo dục thể chất trường học trong thời gian qua

Thực hiện Chiến lược phát triển TDTT Việt Nam đến năm 2020, trong nhiều năm qua, thực hiện chỉ đạo của Bộ GD&ĐT, các trường học trên địa bàn cả nước đã duy trì tốt các hoạt động TDTT như bài tập thể dục buổi sáng, giữa giờ và từ năm 2016 đến nay cán bộ, giáo viên thể dục trong các trường phổ thông thường xuyên được tham gia các lớp tập huấn về phương pháp kỹ năng dạy bơi, cứu đuối nhằm thực hiện Chỉ thị số 1572/CT-BGDĐT ngày 12/5/2016 về việc tăng cường các giải pháp phòng chống tai nạn thương tích, đuối nước cho trẻ em, học sinh, sinh viên. Bên cạnh đó, Bộ GD&ĐT đã chỉ đạo các trường thành lập và duy trì tổ chức hoạt động thường xuyên các CLB thể thao của học sinh, sinh viên và tổ chức thành công các hoạt động thể thao dành cho học sinh, sinh viên như Hội khỏe Phù Đổng toàn quốc, các giải vô địch từng môn thể thao dành cho học sinh phổ thông, sinh viên Đại học và chuyên nghiệp được tổ chức định kỳ hàng năm như Điền kinh, Bơi, Bóng đá, Bóng chuyền, Cầu Lông, Bóng rổ, Bóng bàn và các môn Võ…

Về giáo đục thể chất nội khoá: tính đến năm 2013, cả nước có trên 90% số trường học thực hiện tốt chương trình giáo dục thể chất chính khoá có nề nếp theo quy định; trên 60% số trường học có hoạt động thể dục thể thao ngoại khoá có nề nếp, tổ chức thường xuyên các hoạt động thể thao cho học sinh, sinh viên. Đến năm 2020 theo thống kê toàn quốc hiện có 80% học sinh, sinh viên hoạt động thường xuyên, có 60% số trường THPT có CLB TDTT, 90% số trường Cao đẳng, Đại học có CLB các môn thể thao. Đối với giáo dục đại học: Hệ thống cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ công tác giáo dục thể chất và thể thao trường học đều được quan tâm. Theo đó, đến nay trên toàn quốc có 64% cơ sở đào tạo có sân tập TDTT, 13% số cơ sở đào tạo có bể bơi... Các sân tập thể thao như: Cầu lông, Bóng chuyền, Bóng rổ...  mỗi trường có gần 7 sân với diện tích trung bình là 2,08m²/sinh viên.

Tuy nhiên, ở một số Cơ sở công tác giáo dục thể chất trong trường học chưa được quan tâm đúng mức, thậm chí có lúc cồn bị coi nhẹ, thiếu bình đẳng so với các môn học khác. Hệ thống các cơ sở, sân bãi phục vụ giáo dục thể chất và thể thao trường học còn trong tình trạng thiếu thốn, lạc hậu, không chỉ trong các trường phổ thông mà cả trong khối các trường đại học, cao đẳng.

Năm học 2019-2020 và các năm học gần đây do ảnh hưởng dịch bệnh Covid 19, công tác giáo dục thể chất đối mặt với nhiều thách thức trước những yêu cầu mới, với mục tiêu và nhiệm vụ của công tác giáo dục thể chất và thể thao trường học đó là: Đẩy mạnh công tác giáo dục thể chất và thể thao trường học, bảo đảm yêu cầu phát triển toàn diện, góp phần nâng cao thể trạng, tầm vóc người Việt Nam, làm nền tảng cho phát triển thể thao thành tích cao và xây dựng lối sống lành mạnh trong tầng lớp thanh, thiếu niên. Nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục thể chất và hoạt động thể thao trong trường học; đổi mới nội dung, giáo trình, chương trình giáo dục thể chất phù hợp với thể chất học sinh, sinh viên Việt Nam và tăng cường tổ chức các hoạt động ngoại khoá với các tiêu chí đánh giá cụ thể, linh hoạt. Xây dựng, đổi mới hình thức, phương pháp, tiêu chí đánh giá giáo dục thể chất các cấp học trước tình hình mới.

2. Nhiệm vụ cụ thể cần triển khai của giáo dục thể chất nhà trường

Tăng cường chất lượng dạy và học thể dục chính khóa. Đổi mới nội dung, giáo trình, chương trình giáo dục thể chất phù hợp với thể chất học sinh Việt Nam và tăng cường tổ chức các hoạt động ngoại khoá với các tiêu chí đánh giá cụ thể, linh hoạt; kết hợp đồng bộ y tế học đường với dinh dưỡng học đường. Xây dựng hệ thống các trường, lớp năng khiếu thể thao, đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng nhân tài thể thao cho quốc gia.       

Phát triển thể dục thể thao ngoại khóa, xây dựng các loại hình câu lạc bộ TDTT trường học; khuyến khích học sinh tham gia hoạt động ngoại khóa trong các câu lạc bộ, các lớp năng khiếu thể thao. Củng cố và phát triển hệ thống thi đấu thể dục thể thao giải trí thích hợp với từng cấp học, từng vùng, địa phương. Tăng cường chỉ đạo triển khai thực hiện Quy hoạch cơ sở giáo dục đào tạo có sơ sở vật chất đáp ứng hoạt động TDTT trường học theo quỵ chuẩn quốc gia.

Tăng cường xây dựng cơ chế, chính sách, đào tạo, chuẩn hóa đội ngũ giáo viên, hướng dẫn viên TDTT; đẩy mạnh huy động các nguồn xã hội hóa đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị dụng cụ tập luyện trong các cơ sở giáo dục, đào tạo. Hỗ trợ về cơ sở vật chất, trang thiết bị tập luyện thể dục thể thao, hướng dẫn viên TDTT cho các cơ sở giáo dục vùng đồng bào dân tộc thiếu số và miền núi thuộc diện khó khăn theo quy định của Nhà nước. Tăng cường công tác đào tạo giáo viên TDTT, công tác bồi dưỡng nghiệp vụ hoạt động ngoại khóa cho hướng dẫn viên TDTT; tăng cường công tác giáo dục, truyền thông trong giáo dục thể chất và hoạt động thể thao trường học...

3. Mục tiêu công tác giáo dục thể chất và thể thao trong nhà trường đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030

Tỷ lệ học sinh, sinh viên thực hiện chương trình giáo dục thể chất chính khóa đạt 100% từ năm 2015 trở đi đối với tất cả các cấp học, bậc học, phấn đấu nâng cao chất lượng giáo dục thể chất chính khóa, đáp ứng yêu cầu và xu thế phát triển của đất nước.

Tỷ lệ trường thực hiện đầy đủ các hoạt động giáo dục thể chất và thể thao trong nhà trường ở các cấp học, bậc học: Trung cấp chuyên nghiệp và trung cấp nghề, cao đẳng và cao đẳng nghê, đại học: Đạt 70% vào năm 2015, đạt 80% vào năm 2020 và đạt trên 90% vào năm 2030.

Tỷ lệ giáo viên, giảng viên thể dục, thể thao trên số học sinh, sinh viên ở các cấp học, bậc học: Trung cấp chuyên nghiệp và trung cấp nghề, cao đẳng và cao đẳng nghề, đại học: Đạt 01/500 vào năm 2015, đạt 01/400 vào năm 2020 và đạt 01/300 vào năm 2030.

Diện tích sân tập dành cho giáo dục thể chất và thể thao trong nhà trường ở các cấp học, bậc học (m²/học sinh, sinh viên): Trung cấp chuyên nghiệp và trung cấp nghề, cao đẳng và cao đẳng nghề, đại học: Đạt 02m² vào năm 2015, đạt 03m² vào năm 2020 và đạt 04m² vào năm 2030.

4. Kế hoạch quản lý giáo dục thể chất nhà trường

Mục tiêu quản lý vĩ mô: Mục tiêu quản lý thể dục thể thao nhà trường gồm mục tiêu giáo dục và mục tiêu quản lý. Mục tiêu giáo dục là cụ thể hoá phương châm giáo dục toàn diện (thể dục thể thao là tri thức, thể chất, phẩm chất). Quá trình quản lý mục tiêu: xác định, thực hiện và quản lý đánh giá mục tiêu. Nội dung một mục tiêu giáo dục thể chất gồm: Mục tiêu thể chất, mục tiêu nhân sự, mục tiêu giảng dạy, mục tiêu huấn luyện, mục tiêu thi đấu.

Phân loại kế hoạch thể dục thể thao trường học: Kế hoạch dài hạn trên 5 năm, căn cứ từ qui hoạch thể dục thể thao quốc gia, địa phương và ngành. Nó gồm nội dung, biện pháp thực hiện mục tiêu. Kế hoạch thể dục thể thao năm. Xây dựng từ kế hoạch dài hạn. Phương án, bước đi, thời gian, yêu cầu, biện pháp. Kế hoạch năm gồm: kế hoạch giảng dạy, ngoại khoá, nghiệp vụ, nghiên cứu khoa học, bồi dưỡng. Làm các kế hoạch trên cần căn cứ từ ý kiến lãnh đạo, từ điều kiện cán bộ và kinh phí.

5.Tổ chức quản lý cán bộ thể dục thể thao trong nhà trường

Cơ quan quản lý cán bộ thể dục thể thao là vụ tổ chức Bộ giáo dục - đào tạo, ở các cấp là sở, phòng giáo dục: Biên chế kính phí, sân bãi do cơ quan quấn lý ngành giáo dục qui định. Hiệu trưởng, khoa trưởng có trách nhiệm với công tác thể dục thể thao. Ngành thể dục thể thao (Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch ...) có sự giám sát về giáo dục thể chất (đề xuất Chính phủ có giải pháp kịp thời).

Những qui định về công tác giáo dục thể chất: Giáo viên, giảng viên giáo dục thể chất là những người được đào tạo tại các trường đại học sư phạm thể dục, thể thao, các trường đại học, cao đẳng thể dục, thể thao và các trường đại học, cao đẳng sư phạm có mà ngành đào tạo giáo viên chuyên ngành giáo dục thể chất và bảo đảm các tiêu chuẩn quy định tại Điều 77 Luật giáo dục. Giáo viên, giảng viên giáo dục thể chất thực hiện quyền và nhiệm vụ theo quy định; hàng năm kiểm tra đánh giá, xếp loại thể lực cho người học theo Quyết định số 53/2008/QĐ-BGDĐT ngày 19/8/2008 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; hướng dẫn tập luyện thể thao ngoại khóa cho người học và được tính giờ giảng dạy khi tham gia hướng dẫn giờ tập luyện thể thao ngoại khóa.

Nội dung, chương trình giáo dục thể chất: Nội dung phải phù hợp với đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi, giới tính và phải dựa trên cơ sở phân loại sức khỏe, trình độ tập luyện của người học. Chương trình phải bảo đảm tính khoa học, tính hệ thống và tính kế thừa phù hợp theo từng bậc học, cấp học và trình độ đào tạo.

Tiêu chuẩn cơ sở vật chất bảo đảm cho giáo dục thể chất và thể thao trong nhà trường: Tiêu chuẩn về cơ sở vật chất bao gồm: Sân tập, phòng tập luyện đa năng hoặc nhà tập luyện đa năng, các trang thiết bị giáo dục thể chất và dụng cụ thể thao để bảo đảm thực hiện có hiệu quả trong quá trình dạy học và hoạt động thể thao trong nhà trường phù họp với từng bậc học, cấp học.

Tổ chức xã hội về Thể dục, thể thao trong các cơ sở giáo dục: Thành lập chi Hội thể thao học sinh, chi Hội Thể thao Đại học và Chuyên nghiệp và các câu lạc bộ thể thao được sự bảo trợ của các cơ sở giáo dục với mục đích tạo mọi điều kiện thuận lợi cho cán bộ, giáo viên và người học tham gia tập luyện và thi đấu các môn thể thao trong và ngoài ngành. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, chi Hội thể thao cơ sở, các câu lạc bộ thể thao có trách nhiệm đề xuất với người đúng đầu cơ sở giáo dục phối hợp để tổ chức tập luyện thể thao ngoại khóa và thỉ đấu các giải truyền thống của nhà trường. Tăng cường công tác xã hội hóa giáo dục thể chất và thể thao trong nhà trường. Vận động, tạo điều kiện thu hút các tổ chức kinh tế xã hội, các doanh nghiệp, cá nhân đầu tư đóng góp trí tuệ, công sức và tài chính, xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị giáo dục thể chất, dụng cụ thể dục, thể thao và tài trợ (hỗ trợ) kinh phí cho công tác giáo dục thể chất và các hoạt động thể thao ngoại khóa trong các cơ sở giáo dục.

Từ các văn bản chỉ đạo, chỉ thị, Luật TDTT, nghị định, định hướng đường lối của Đảng và Nhà nước. Các quyết định của Bộ Giáo dục và ngành TDTT là cơ sở cho các đơn vị quản lý giáo dục thể chất trong nhà trường làm căn cứ để thực hiện triển khai. Dựa trên điều kiện đặc thù của đơn vị quản lý nhà trường có những giải pháp, biện pháp phù hợp để đạt được những yêu cầu chung.