Nhà giáo nhân dân, PGS. TS Lương Thanh Liêm Một người Thầy đáng kính

Nhà giáo nhân dân, PGS. TS Lương Thanh Liêm

Một người Thầy đáng kính

Trò xây nhà tặng thầy

Hai cựu sinh viên (không muốn nêu tên) khoa chăn nuôi thú y Trường ĐH Nông lâm TP.HCM vừa xây tặng giáo sư Dương Thanh Liêm - nguyên Hiệu trưởng nhà trường - một căn nhà mới tại Quận Thủ Đức, TP.HCM.

TS Dương Duy Đồng - phó Hiệu trưởng Trường ĐH Nông lâm TP.HCM, một trong những người tổ chức bàn giao nhà cho giáo sư Liêm vào đầu tháng 11 - cho biết hai cựu sinh viên nói trên học khóa 1986-1991 và hiện đang làm việc trong lĩnh vực sản xuất thức ăn gia súc. Sau khi ra trường, hai sinh viên này vẫn giữ liên lạc với trường và thường hỗ trợ học bổng cho sinh viên khó khăn. Biết hoàn cảnh của thầy Liêm ngặt nghèo (75 tuổi vẫn ngày ngày nuôi vợ bệnh tâm thần, hai con gái bị suy nhược thần kinh, người con trai duy nhất đã chết đuối năm 13 tuổi) nên mong muốn hỗ trợ thầy.

Thầy Liêm giảng dạy ở Trường ĐH Nông lâm TP.HCM từ năm 1976 và làm hiệu trưởng trường trong bốn năm (1994-1998), đến nay cả gia đình thầy vẫn ở trong khu tập thể của trường.

“Khi hai cựu sinh viên xin phép được xây nhà giúp thầy, thầy một mực từ chối. Hai bạn nhờ tôi nói với thầy là hai bạn thành đạt, nên người như ngày hôm nay là nhờ những bài học của thầy ở lớp và cả trong cuộc sống. Xin thầy xem đó là tấm lòng của học trò với gia đình thầy trong lúc khó khăn” - ông Đồng kể. Về trị giá ngôi nhà, hai cựu sinh viên từ chối thông tin. Chỉ biết đó là một ngôi nhà ba tầng khang trang cùng tivi, tủ lạnh, bếp gas, giường, tủ...

Có một người thư ký của GS Dương Thanh Liêm khẳng định "nếu có một danh hiệu cao nhất nào dành cho thày, chắc chắn không một ai phản đối”. Đã có một đôi bài viết về ông, nhưng dường như không bút mực nào lột tả đầy đủ con người ông, từ cuộc sống, nhân cách đến công trạng, đức độ...

Cả đời, ông đã sống đúng như cái tên của mình: Nhà giáo nhân dân - PGS-TS. Dương Thanh Liêm.

Bây giờ ông đã nghỉ hưu được 3 năm, song đó chỉ là khái niệm có tính ước lệ. Người ta vẫn thấy ông tất tả lên lớp cho các khóa sinh viên chăn nuôi - thú y và cả học viên cao học ĐH Nông lâm TP HCM. Trưa thứ bảy, lại thấy ông quày quả nhảy xe buýt từ Thủ Đức lên Sài Gòn giảng dạy cho sinh viên ĐH Khoa học tự nhiên (ĐH Quốc gia TP HCM).

Thời gian còn lại trong ngày, ông làm bạn với chiếc máy tính trong căn phòng nhỏ ở Bộ môn Dinh dưỡng. Ông cười hồn hậu: “Nghỉ hưu rồi nhưng mình được ưu ái lắm đấy. Bộ môn dành cho căn phòng này để làm việc đến suốt đời”. Trong không gian nhỏ hẹp ấy, ông một mình cặm cụi tìm kiếm tư liệu, thông tin trên mạng để soạn thảo, cập nhật các giáo án điện tử.

Đến nay, cả ba giáo án độc chất học, sinh lý dinh dưỡng và dinh dưỡng người đều được ông thiết kế với công cụ Power Point đầy sống động. Mỗi lần lên lớp là ông lại mang vác lỉnh kỉnh máy tính, máy chiếu, rồi dây nhợ... Cái biệt danh “Ông già hiện đại” đã xuất hiện từ đó. “Cực một chút, nhưng sinh viên rất hứng thú với bài học. Mình già rồi, niềm vui duy nhất là được đi dạy, được đến với sinh viên nên nhiều lúc cũng không thấy mệt”, ông tâm sự.

Thầy Dương Thanh Liêm vốn là sinh viên giỏi toàn diện của lớp đại học ngành Chăn nuôi khoá 7 Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội. Năm 1966, Ban Chấp hành Trung ương Đoàn Thanh niên đã ra Chỉ thị phát động sinh viên toàn ngành Giáo dục - Đại học học tập “bốn bài học của điển hình Dương Thanh Liêm”.

Nỗi khát khao được đứng mãi với bục giảng cháy bỏng đến mức, ngay sau khi nghỉ hưu, không ít công ty nước ngoài mời ông về làm việc với đồng lương hấp dẫn, nhưng ông một mực khước từ. Cứ thế, sau những giờ lên lớp, những buổi tư vấn kỹ thuật cho nông dân..., người ta lại thấy ông miệt mài bên chiếc máy tính thu lượm kiến thức, bổ sung, chăm chút cho các giáo án điện tử. Sinh viên rồi học viên cao học đều tìm đến ông xin giáo án điện tử về học, thậm chí sinh viên đến tay không, ông còn tặng luôn cả đĩa CD.

Cái đam mê nghiên cứu có từ thuở ông mới bước chân vào ĐH Nông nghiệp 1 Hà Nội 45 năm trước. Suốt năm tháng ở đại học, ông đều đạt điểm tuyệt đối ở tất cả môn (gần 50 môn) cho đến khi tốt nghiệp với danh hiệu thủ khoa. Trung ương Đoàn đã phát động phong trào học tập theo gương Dương Thanh Liêm. Chàng sinh viên Nam bộ này cũng được đi báo cáo điển hình tại nhiều ĐH. Và chỉ sau hơn 2 năm tốt nghiệp, ông được cử sang làm nghiên cứu sinh tại Hungary với đề tài về thức ăn cho gà công nghiệp.

Sau ngày miền Nam giải phóng, ông trở về công tác tại ĐH Nông lâm TP HCM. Trong số những công trình, đề tài có giá trị, người ta vẫn nhắc đến tên tuổi ông gắn liền với “bột cỏ” làm thức ăn hỗn hợp cho gia súc, gia cầm mà nhờ đó gia súc không thiếu sinh tố A, kháng bệnh tốt và lòng đỏ trứng gà trở nên màu vàng đẹp. Đó là chưa kể hai công trình nghiên cứu khác là “Hợp chất iôt hữu cơ kích thích gia súc tiết sữa, gia cầm đẻ trứng” và “Nuôi dê sữa theo lối công nghiệp” hiện vẫn được ứng dụng ở nhiều nơi. Nhiều người gọi ông là ông tổ trong lĩnh vực chăn nuôi, thú y.

             Hơn cả nỗi đau

Cống hiến không ít, sống nhân hậu, khoan dung và lành đến độ không làm phật ý một ai, nhưng số phận lại đẩy ông đến giới hạn tận cùng của nỗi đau và bất hạnh. Chỉ sau 3 tháng sinh hạ đứa con trai cho ông, người vợ bỗng phát bệnh. Căn bệnh tâm thần quái ác của vợ đã khiến cuộc sống của ông lâm vào thế khốn quẫn về cả vật chất lẫn tinh thần. Sau giờ lên lớp, sinh viên lại thấy ông tất tả trở về nhà lo chợ búa, nấu cơm, giặt giũ, chăm sóc con và thuốc thang cho vợ...

Thật lạ, cứ mỗi lần bị kích động lên cơn là bà lại hung hăng nhắm chỉ mình ông mà rượt đuổi. Người đàn ông bất hạnh chỉ biết lánh đi nơi khác cho đến khi cơn cuồng nộ của vợ dịu đi. Một đôi lần ông tìm đến rượu như một phương cách để giải thoát khỏi nỗi đau, trước khi trở về nhà. "Và thật lạ cứ mỗi lần tôi say là hình như bà lại tỉnh, lại biết chăm sóc, thay quần áo, chuẩn bị giường gối cho tôi ngủ...”, ông trầm ngâm trong nỗi cay đắng.

Nhưng “họa vô đơn chí”. Năm 1990, đứa con trai duy nhất của ông khi ấy đã 13 tuổi, trong một lần theo bạn ra hồ nước cạnh trường tắm, đã bị chết đuối. Nỗi đau lớn đến độ một người hoạt bát và nghị lực như ông cũng trở nên câm nín. Mãi 4 năm sau, trong một lần tháp tùng Thủ tướng Võ Văn Kiệt đi khảo sát thực địa vùng đất xây dựng ĐH Quốc gia TP HCM, người ta thấy ông nán lại một mình rất lâu khi đi ngang qua khu vực hồ nước ác nghiệt. Ông nói mà ánh mắt cứ xa xăm: “Cái gì quý nhất thì lại mất. Suốt 3-4 năm trời tôi không làm được gì cả, người cứ bần thần, lờ đờ như kẻ vô hồn...”.

Anh Phan Văn Nam, một cựu sinh viên ĐH Nông lâm TP HCM, nhớ lại: “Cả một quãng thời gian dài, những bài giảng của thày lúc nào cũng ẩn chứa một nỗi buồn vô tận, buồn từ gương mặt, đôi mắt, buồn từ giọng nói, từ câu chữ... Chúng tôi thương thày quá, chỉ biết giận ông trời sao thày ở hiền như thế mà chẳng gặp lành chút nào!”.

Ở hiền và liêm khiết là cách sống của ông. Ngay cả khi đã là hiệu trưởng ĐH Nông lâm TP HCM (1994-1998), người ta vẫn thấy ông ngày hai buổi đến trường với chiếc Honda cũ nát. Có người vì thể diện ngôi trường, không chịu được đã trực tiếp gặp ông mắng: “Thày đi chiếc xe như thế là bôi bác nhà trường đó”. “Nhưng tính tôi nó thế. Tôi thấy không cần thiết đi xe mới”, ông phân bua.

Từ khi về công tác tại ĐH Nông lâm (1976) đến nay, ông và gia đình vẫn sống trong căn nhà tập thể cấp 4 ọp ẹp, nóng thấp của trường. Có người từng đặt câu hỏi lúc làm hiệu trưởng, một ngôi nhà cho riêng mình có lẽ không khó đối với thày? Ông bộc bạch: “Dễ có người, chứ tôi thấy điều đó là khó. Hơn nữa, tôi không thích vun vén cho riêng tư, nhiều người cũng ở nhà như mình mà...”

Khoa Chăn nuôi và NTTS rất vinh dự, tự hào vì đã có một học trò như thầy Liêm, một Nhà giáo như thầy Liêm và cao hơn nữa, một tấm gương như thầy Liêm để học tập và noi theo.

Nhân dịp Ngày nhà giáo Việt Nam 20/11/2012, Cán bộ, giảng viên, sinh viên trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội xin gửi lời chúc mừng tốt đẹp nhất tới Thầy Dương Thanh Liêm đáng kính. Món quà của hai cựu sinh viên là một biểu hiện cụ thể lòng kính trọng của các thế hệ học trò đối với Thầy Liêm và là niềm động viên tinh thần to lớn đối với những nhà giáo hết lòng vì sự nghiệp giáo dục đào tạo.