Giỗ tổ Hùng Vương còn gọi là Lễ hội Đền Hùng, đây là một lễ hội lớn của đất nước nhằm tưởng nhớ và tỏ lòng biết ơn tới công lao lập nước của các vua Hùng, những vị vua đầu tiên của dân tộc.
“Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày Giỗ Tổ mồng mười tháng ba
Khắp miền truyền mãi câu ca
Nước non vẫn nước non nhà ngàn năm”
Câu ca dao đậm đà tình nghĩa đã đi vào lòng mỗi người dân Việt Nam từ thế hệ này sang thế hệ khác. Hàng ngàn năm nay, Đền Hùng - nơi cội nguồn của dân tộc, của đất nước luôn là biểu tượng tôn kính, linh nghiêm quy tụ và gắn bó với dân tộc Việt Nam.
Ý nghĩa, truyền thống Ngày Giỗ tổ Hùng Vương từ ngàn năm
Ngày Giỗ tổ Hùng Vương diễn ra vào ngày mồng 10 tháng 3 âm lịch hàng năm. Trước đó hàng tuần, lễ hội đã diễn ra với nhiều hoạt động văn hoá dân gian và kết thúc vào ngày 10 tháng 3 âm lịch với Lễ rước kiệu và dâng hương tại Đền Thượng, Đền Hùng, Việt Trì, Phú Thọ.
Từ xa xưa, ngày Giỗ tổ Hùng Vương đã có vị thế đặc biệt trong tâm thức của người Việt. Bản ngọc phả viết thời Trần, năm 1470 đời vua Lê Thánh Tông và đời vua Lê Kính Tông năm 1601 sao chép đóng dấu kiềm để tại Đền Hùng viết rằng: “...Từ nhà Triệu, nhà Đinh, nhà Lê, nhà Lý, nhà Trần đến triều đại ta bây giờ là Hồng Đức Hậu Lê vẫn cùng hương khói trong ngôi đền ở làng Trung Nghĩa. Những ruộng đất sưu thuế từ xưa để lại dùng vào việc cúng tế vẫn không thay đổi...”.
Như vậy, có thể hiểu từ thời Hậu Lê trở về trước các triều đại đều quản lý Đền Hùng theo cách giao thẳng cho dân sở tại trông nom, sửa chữa, cúng bái, làm giỗ tổ ngày 10 tháng 3 âm lịch. Bù lại họ được miễn nộp thuế 500 mẫu ruộng, miễn đóng sưu, miễn đi phu, đi lính.
Đến đời nhà Nguyễn vào năm Khải Định thứ 2 (1917), Tuần phủ Phú Thọ Lê Trung Ngọc đã trình bộ Lễ định ngày 10 tháng 3 âm lịch hàng năm làm ngày Quốc tế (Quốc lễ, Quốc giỗ). Điều này được tấm bia Hùng Vương từ khảo do Tham tri Bùi Ngọc Hoàn, Tuần phủ tỉnh Phú Thọ, lập năm Bảo Đại thứ 15 (1940) cũng đang đặt ở Đền Thượng trên núi Hùng ghi nhận: “Trước đây, ngày Quốc tế lấy vào mùa thu làm định kỳ. Đến năm Khải Định thứ hai (dương lịch là năm 1917), Tuần phủ Phú Thọ là Lê Trung Ngọc có công văn xin bộ Lễ ấn định ngày mồng Mười tháng Ba hằng năm làm ngày Quốc tế, tức trước ngày giỗ tổ Hùng Vương đời thứ 18 một ngày. Còn ngày giỗ (Mười một tháng Ba) do dân sở tại làm lễ”. Kể từ đây, ngày Giỗ tổ Hùng Vương ngày 10 tháng 3 âm lịch hàng năm được chính thức hóa bằng luật pháp.
    |
 |
| Giỗ tổ Hùng Vương diễn ra hằng năm với nhiều hoạt động lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc |
Từ khi nhà nước Việt Nam mới ra đời năm 1945, Đảng, Nhà nước ta luôn quan tâm tới Đền Hùng, Chủ tịch Hồ Chí Minh, các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước đều đã về thăm viếng tại đây. Kế tục truyền thống cao đẹp của cha ông, nhất là đạo đức “Uống nước nhớ nguồn”, ngay sau cách mạng thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký “Sắc lệnh của Chủ tịch nước số 22/SL-CTN ngày 18 tháng 2 năm 1946” cho công chức nghỉ ngày 10 tháng 3 âm lịch hàng năm để tham gia tổ chức các hoạt động Giỗ tổ Hùng Vương - hướng về cội nguồn dân tộc.
Trong ngày Giỗ tổ năm Bính Tuất (1946) - năm đầu tiên của Chính phủ mới được thành lập, cụ Huỳnh Thúc Kháng - Quyền Chủ tịch nước đã dâng một tấm bản đồ Tổ quốc Việt Nam và một thanh gươm quý nhằm cáo với Tổ tiên về đất nước bị xâm lăng và cầu mong Tổ tiên phù hộ cho quốc thái dân an, thiên hạ thái bình, cùng nhau đoàn kết, đánh tan giặc xâm lược, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của đất nước.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã hai lần về thăm Đền Hùng - Đất Tổ (ngày 19 tháng 9 năm 1954 và 19 tháng 8 năm 1962). Tại đây, Người đã có câu nói bất hủ: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước - Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Người còn nhắc: “Phải chú ý bảo vệ, trồng thêm hoa, thêm cây cối để Đền Hùng ngày càng trang nghiêm và đẹp đẽ, thành công viên lịch sử cho con cháu sau này đến tham quan”.
Năm 1995, ngày Giỗ tổ Hùng Vương đã được Ban Bí thư ghi trong thông báo là ngày lễ lớn trong năm. Ngành Văn hóa thông tin - thể thao phối hợp với các ngành chức năng đã tổ chức lễ hội trong thời gian 10 ngày (từ 1 tháng 3 đến 10 tháng 3 âm lịch).
Tại Nghị định số 82/2001/NĐ-CP ngày 06 tháng 11 năm 2001 về Nghi lễ Nhà nước, trong đó có nội dung quy định cụ thể về quy mô tổ chức Giỗ tổ Hùng Vương, cụ thể như sau:
- “Năm chẵn” là số năm kỷ niệm có chữ số cuối cùng là “0”; Bộ Văn hoá - Thông tin và Ủy ban Nhân dân tỉnh Phú Thọ tổ chức Lễ hội; mời đại diện lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể dự Lễ dâng hương.
- “Năm tròn” là số năm kỷ niệm có chữ số cuối cùng là “5”; Ủy ban Nhân dân tỉnh Phú Thọ tổ chức lễ hội; mời đại diện lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể dự Lễ dâng hương.
- “Năm lẻ” là số năm kỷ niệm có các chữ số cuối cùng còn lại. Ủy ban Nhân dân tỉnh Phú Thọ tổ chức lễ hội; mời lãnh đạo Bộ Văn hoá - Thông tin dự lễ dâng hương và tổ chức các hoạt động trong lễ hội.
Ngày 02 tháng 4 tháng 2007, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã phê chuẩn sửa đổi, bổ sung Điều 73 của Luật Lao động cho người lao động được nghỉ làm việc, hưởng nguyên lương ngày Giỗ tổ Hùng Vương (10 tháng 3 âm lịch). Kể từ đây, ngày 10 tháng 3 âm lịch hàng năm đã trở thành ngày lễ lớn - QUỐC LỄ mang ý nghĩa bản sắc văn hóa dân tộc.
Ngày Giỗ tổ Hùng Vương hằng năm là ngày hội chung của toàn dân, ngày mà mọi trái tim dù đang sống và làm việc ở muôn nơi vẫn đập chung một nhịp, mọi cặp mắt đều nhìn về cùng một hướng. Trong ngày này, nhân dân cả nước còn có điều kiện để tham gia vào các hoạt động văn hóa thể hiện lòng thành kính tri ân các Vua Hùng đã có công dựng nước và các bậc tiền nhân đã vì dân giữ nước.
|
 |
| Hằng năm vào dịp lễ hàng triệu người dân khắp cả nước đã hội tụ về Đền Hùng – Việt Trì – Phú Thọ để tưởng nhớ công lao của các vị vua Hùng |
Trong hồ sơ để trình UNESCO công nhận “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” là di sản văn hoá thế giới đã nêu rõ giá trị của di sản là thể hiện lòng tôn kính đối với tổ tiên, theo tinh thần “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam. Theo đánh giá của các chuyên gia UNESCO, “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” đã đáp ứng được tiêu chí quan trọng nhất trong 5 tiêu chí, đó là, di sản có giá trị nổi bật mang tính toàn cầu, khích lệ ý thức chung của mọi dân tộc trong việc thúc đẩy giá trị đó. Vì vậy, ngày 6 tháng 12 năm 2012, UNESCO đã chính thức công nhận “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ”, biểu tượng của tinh thần đại đoàn kết, truyền thống đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Thành kính tại gia - Đẩy lùi đại dịch
Giỗ tổ Hùng Vương năm 2020 có chủ đề "Linh thiêng nguồn cội, đất Tổ Hùng Vương", là năm chẵn nên được tổ chức theo quy mô lớn, cấp Quốc gia tại Đền Hùng, Việt Trì, Phú Thọ. Xong như nhiều năm trở lại đây, Giỗ tổ đã là ngày hội chung của toàn dân nên các hoạt động văn hóa còn diễn ra khắp nơi, đặc biệt tại 1.417 di tích đền thờ Vua Hùng trên toàn cõi Việt Nam từ Nam ra Bắc.
Tuy nhiên, trong những ngày linh thiêng của năm 2020 này toàn thể nhân dân Việt Nam đang cùng toàn nhân loại đối đầu với đại dịch COVID-19, bệnh đường hô hấp cấp tính truyền nhiễm gây ra bởi một chủng virus corona mới, SARS-CoV-2. Việc tụ tập đông người chính là một trong những nguồn lây nhiễm Covid-19 lớn nhất. Nếu người dân Việt tập trung cho các hoạt động lễ hội hay các hoạt động tín ngưỡng với số lượng đông người sẽ là môi trường để dịch bệnh bùng phát hoành hành như nhiều nước trên thế giới mắc phải và nguy cơ tử vong do dịch bệnh là điều khó tránh khỏi, khó đo lường. Hướng đến cuộc sống khỏe mạnh, an toàn, bình an và hạnh phúc của mỗi người dân, việc cấp thiết lúc này là chúng ta tạm thời gác lại những hoạt động tập trung vui chơi mừng lễ hội nói chung và các hoạt động tín ngưỡng cho đến khi đại dịch qua đi.
|
 |
| Thông điệp “Hãy đứng yên khi Tổ quốc cần” để cùng chung tay đẩy lùi đại dịch Covid-19 |
Với tiêu chí “Chống dịch như chống giặc”, Đảng, Nhà nước và các ban ngành, chính quyền các cấp những tháng qua đã chỉ đạo kịp thời để ứng phó, đảm bảo sức khỏe, tính mạng của nhân dân, để không ai bị bỏ lại phía sau. Những ngày qua, hình ảnh người lao động và các du học sinh, những con Hồng, cháu Lạc từ vùng bệnh trên toàn thế giới được đón về Tổ quốc đã gây xúc động mạnh mẽ, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Hình ảnh đó thể hiện tinh thần yêu thương, nhân ái của người dân đất Việt, đồng thời cho thấy đoàn kết, đồng lòng đã trở thành truyền thống quý báu của dân tộc, nó được thể hiện rõ nhất mỗi khi đất nước lâm vào tình thế khó khăn, thách thức.
Tình hình dịch bệnh Covid-19 đang diễn biến phức tạp, thông điệp của Đảng và Chính phủ gửi tới toàn dân là Hãy ở yên khi Tổ quốc cần, đó là hành động thiết thực của mỗi chúng ta trong thời điểm này để tránh tình trạng lây nhiễm chéo cho nhau. Vì vậy, cố thủ tại gia trong những ngày này là điều cần được nghiêm túc thực hiện để mỗi người dân đóng góp công sức của mình cho công cuộc chống dịch, chống giặc như thời chiến giữa thời hòa bình. Những người trở về từ vùng dịch, người tiếp xúc với đối tượng nhiễm virus, thuộc diện phải cách ly theo dõi, hãy ở yên trong khu cách ly, hợp tác với cơ quan chức năng… Cùng lúc này, các cán bộ y tế, quân đội, công an và các tình nguyện viên là những người lính ở tuyến đầu chống giặc, sẵn sàng hy sinh tính mạng của mình để bảo vệ muôn dân và đất nước. Đồng thời, để nâng cao sức chiến đấu nhằm chiến thắng đại dịch, mỗi người dân cần tăng cường sức khỏe cho bản thân, thể hiện ý thức, tính tự giác và tinh thần trách nhiệm thực hiện theo sự hướng dẫn của Chính phủ và Bộ y tế, tuyệt đối không chủ quan, coi thường dịch bệnh, đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người khác và rửa tay thường xuyên…
Nghĩ về ngày Giỗ tổ Hùng Vương hôm nay cũng là lúc để toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta đồng lòng thực hiện lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh:
“Các Vua Hùng đã có công dựng nước
Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”.
Để giữ lấy nước trong tình thế hiện nay, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta cần xây dựng thế trận toàn dân vững chắc để chống và chiến thắng đại dịch Covid-19 đang hoành hành trên khắp nhân gian. Mỗi mạng sống, cả dòng giống Lạc Hồng cần được bảo toàn vẹn nguyên và phát triển. Để làm được điều đó, mỗi người dân Việt hãy tưởng nhớ các Vua Hùng ngay tại nhà mình với lòng thành kính. Khi đại dịch đi qua, đất nước yên bình thì mọi hoạt động học tập, sản xuất, lễ hội… sẽ tiếp diễn, ấm no, hạnh phúc tràn đầy với muôn dân Việt Nam và toàn nhân loại! Đó chính là ý nghĩa đầy đủ nhất của ngày Giỗ tổ mùng Mười tháng Ba xuân Canh Tý - năm 2020.
Ban CTCT&CTSV