Các acid béo không no chứa nhiều nối đôi rất cần thiết cho hoạt động bình thường của cơ thể. Các acid béo ω-6 là tiền chất của các mediator viêm trong khi các acid béo ω-3, đặc biệt docosahexaenoic acid (DHA) có tầm quan trọng đặc biệt đối với chức năng não, thị lực và điều chỉnh quá trình viêm. Gần đây, một nhóm nhóm nghiên cứu đa ngành của Đại học công giáo Louvain (Bỉ) phát hiện được đặc tính mới, quan trọng của acid béo không no chứa nhiều nối đôi là khả năng làm chết tế bào ung thư.
Theo các nhà nghiên cứu, các tế bào ung thư trong môi trường vi mô có tính acid của khối u, thay thế glucose bằng lipid làm nguồn năng lượng để nhân lên và tích lũy chất béo ở dạng giọt trong tế bào (Hình 1). Các acid béo không no chứa nhiều nôi đôi khi được cung cấp dư trong môi trường nuôi tế bào không được tích lũy trong các giọt chất béo mà tồn tại ở trạng thái tự do. Các acid béo tự do chứa nhiều nối đôi này khi bị oxy hóa dẫn đến sự tích tụ các hydroperoxide, sản phẩm oxy hóa, trong tế bào ung thư và gây nên hiện tượng ferroptosis (chết theo lập trình của tế bào phụ thuộc vào sắt và được đặc trưng bởi sự tích lũy lipid hydroperoxide) (Hình 2). Điều này dẫn đến sự “nổ” khối u ung thư (Hình 3).
Một phát hiện thú vị khác nữa là sự hoạt động hiệp đồng của các acid béo. Khi bổ sung thêm acid linolenic liên hợp (conjugated linolenic acid - CLnA), một nhóm acid béo có nhiều tính chất sinh học quý và phổ biến trong một số thực vật, vào môi trường nuôi tế bào, tác dụng diệt tế bào ung thư của các acid béo không no nhiều nối đôi được tăng cường (Hình 4).
Các kết quả nghiên cứu kể trên cho thấy việc tăng cường các acid béo không có chứa nhiều nối đôi trong chế độ ăn uống của con người có thể sử dụng như một phương thức bổ trợ cho các phương pháp dược lý đang được áp dụng trong điều trị ung thư hiện nay.
Hình 1. Sự tích lũy chất béo ở các tế bào ung thư trong môi trường acid (pH = 6.5).
Chú thích: Các dòng tế bào: SiHa (tế bào ung thư biểu mô vảy cổ tử cung), HCT 116 (tế bào ung thư đại trực tràng), FaDu (tế bào ung thư hạ họng). Các acid béo: PA, palmitic acid, C16:0; OA, oleic acid, C18:1 n-9; ARA, arachidonic acid, C20:4 n-6; DPA, docosapentaenoic acid, C22:5 n-6; ALA, linolenic acid, C18:3 n-3; EPA, eicosapentaenoic, C20:5 n-3; DHA, docosahexaenoic, C22:6 n-3.
Hình 2. Hiện tượng ferroptosis.
Hình 3. Sự biến đổi kích thước và sự “nổ” khối u ung thư HCT 116.
Hình 4. Tác động hiệp đồng của punicic acid (PunA, một CLnA chiếm 60-85% tổng lượng acid béo dầu hạt lựu) và DHA trên tế bào ung thư hạ họng.
Lại Thị Ngọc Hà, Khoa Công nghệ thực phẩm
Tài liệu tham khảo:
Dierge E., Debock E., Guilbaud C., Corbet C., Mignolet E., Mignard L., Bastien E., Dessy C., Larondelle Y., Feron O., 2021. Peroxidation of n-3 and n-6 polyunsaturated fatty acids in the acidic tumor environment leads to ferroptosis-mediated anticancer effects. Cell Metabolism, 33 (8), 1701-1715.e5.
Vermonden P., Vancoppenolle M., Dierge E., Mignolet E., Cuvelier G., Knoops B., Page M., Debier C., Feron O. and Larondelle Y., 2021. Punicic Acid Triggers Ferroptotic Cell Death in Carcinoma Cells. Nutrients, 13, 2751.
Tumours poisoned by omega-3. https://uclouvain.be/en/research/news/tumours-poisoned-by-omega-3.html