Đồng Văn Hiếu1, Trịnh Quang Đại2, Trần Thị Hương Giang1, Vũ Thị Thanh2, Amonpun Rattanasrisomporn3, Bùi Trần Anh Đào1, Jatuporn Rattanasrisomporn3
1 Khoa Thú y, Học viện Nông nghiệp Việt Nam
2 Công ty cổ phần thuốc thú y trung ương 5
3 Trường Đại học Kasetsart, Thái Lan
Một nghiên cứu mới do nhóm tác giả đến từ Khoa Thú y – Học viện Nông nghiệp Việt Nam, phối hợp cùng Công ty Cổ phần thuốc thú y Trung ương 5 và Trường Đại học Kasetsart (Thái Lan) thực hiện, đã xác định sự xuất hiện của các chủng Duck circovirus (DuCV) tái tổ hợp đang lưu hành tại nhiều tỉnh phía Bắc Việt Nam trong giai đoạn 2023–2024. Đây là dấu hiệu cho thấy virus đang tiếp tục tiến hóa và có thể gây ra những thách thức nghiêm trọng đối với sức khỏe đàn vịt và ngành chăn nuôi thủy cầm trong nước.
Cảnh báo từ thực tiễn chăn nuôi vịt
Duck circovirus (DuCV) là một virus có liên quan đến hội chứng còi cọc và rối loạn mọc lông ở vịt – lần đầu tiên được phát hiện tại Đức vào năm 2003. Virus này làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến vịt dễ mắc các bệnh nhiễm trùng kế phát như parvovirus, E. coli, hay Riemerella anatipestifer. Tại Việt Nam, DuCV đã được ghi nhận ở cả miền Bắc và miền Nam từ năm 2021, gây ảnh hưởng rõ rệt đến năng suất và sức khỏe đàn vịt.
Nghiên cứu mới nhất và những phát hiện nổi bật
Trong nghiên cứu này, nhóm tác giả đã thu thập 102 mẫu gộp phủ tạng từ vịt có biểu hiện bệnh tại 7 tỉnh/thành phố: Thái Nguyên, Bắc Giang, Hải Dương, Nghệ An, Phú Thọ, Hà Nội và Hà Nam. Kết quả cho thấy 16 mẫu (chiếm 35,56%) dương tính với DuCV thông qua kỹ thuật PCR. Trong đó, 9 mẫu đại diện được giải trình tự toàn bộ hệ gen bằng phương pháp Sanger.
Các phát hiện đáng chú ý gồm:
Hệ gen DuCV dao động từ 1992–1995 bp, với tỷ lệ tương đồng nucleotide đạt 96,88–99,84%.
Cây phả hệ cho thấy tất cả các chủng đều thuộc Genotype I, bao gồm các nhóm phụ Ia, Ib, Ic, và có quan hệ di truyền gần với các chủng DuCV được ghi nhận tại Trung Quốc trong giai đoạn 2019–2023.
Đặc biệt, sự kiện tái tổ hợp di truyền đã được xác định tại các chủng Vietnam/VNUA-102/2023 và Vietnam/VNUA-225/2023, thông qua phần mềm RDP5 và Simplot.
Phân tích gen Rep protein cũng ghi nhận áp lực chọn lọc âm, cho thấy khả năng virus đang điều chỉnh để thích nghi tốt hơn với vật chủ.
Ý nghĩa và khuyến nghị
Kết quả nghiên cứu đã cung cấp những bằng chứng xác thực về sự lưu hành bền vững và tiến hóa liên tục của DuCV tại Việt Nam, trong bối cảnh chưa có biện pháp kiểm soát đặc hiệu. Việc phát hiện các chủng virus tái tổ hợp cảnh báo nguy cơ gia tăng độc lực và khả năng lây lan của virus trong tương lai.
Đây là lời nhắc nhở cấp thiết đối với các cơ quan quản lý thú y và cộng đồng chăn nuôi về việc tăng cường giám sát dịch tễ, chẩn đoán sớm và xây dựng các chương trình kiểm soát hiệu quả đối với DuCV cũng như các bệnh kế phát.
Link bài báo: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12115742/
    |
 |
| Hình 1. Cây phả hệ (phylogenetic tree) của DuCV dựa vào trình tự hệ gen |
|
 |
| Hình 2. Xác định sự kiện tái tổ hợp di truyền bằng phần mềm RDP 5 |
|
 |
| Hình 3. Xác định sự kiện tái tổ hợp di truyền bằng phần mềm Simplot |